achter de schermen Archieven

Rond de jaarwisseling schrijf ik meestal een terugblik op het jaar. En dit jaar gaat die natuurlijk over het promotieonderzoek.

De terugblikblog van 2022 ging over hoe ik mijn onderzoek naar overheidsdiensten die goed zijn voor mensen had opgezet. Sinds dit jaar deel ik elke maand een update met een leuke groep lezers hoe het er achter de schermen aan toe gaat. Dat maakt het schrijven van dit blog eigenlijk alleen maar moeilijker, want ik heb nu zoveel materiaal. Death by data noemen ze dat op de universiteit. Goed, we gaan aan de slag!

Wil je ook elke maand een update in je mailbox over mijn onderzoek? Abonneer je dan op mijn nieuwsbrief.

Op een bierviltje

Elk promotieonderzoek begint met een verkenning van wat we al weten, om daar op door te bouwen. In het voorjaar bedacht ik samen met mijn begeleiders een strategie hiervoor. De beste strategie staat op een bierviltje, maar vooruit, een servetje is ook goed.

De onderzoeksstrategie van jaar 1 op een servetje uit de kantine — De onderzoeksstrategie op een servetje

Het plan is om een theoretische verkenning te doen én een praktijkverkenning. Die laatste is bonus. Ik heb al veel praktijkervaring en toevallig ook netjes gedocumenteerd op dit blog. Zonde om daar niets mee te doen. Die twee verkenningen versterken elkaar en vormen samen de basis voor het verdere onderzoek.

In maart zagen we dat er in het najaar een hele interessante conferentie was waar mijn praktijkervaringen perfect bij pasten. Alleen de deadline was al in april! Het kan zijn dat ik toen in vier weken leerde hoe je een wetenschappelijk artikel schrijft en ik moet er eigenlijk nog steeds een beetje van bijkomen. Maar het lukte en het artikel werd ook geaccepteerd. In oktober presenteerde ik hem in Milaan en ik schreef over de resultaten uiteraard ook een lekker blogje voor jullie: Het proces vertrouwen is niet genoeg. ✅

Dan de theorie

Daar had/ heb ik wel langer dan vier weken voor nodig. En dit is een understatement. Wow, wat vind ik dit pittig. Gelukkig hou ik erg van lezen en schrijven, maar het is echt andere koek dan wat ik gewend ben.

In mei volgde ik een cursus Wetenschapsfilosofie voor PhD-studenten. Ik leerde dingen die mijn zusje al tijdens haar bachelor op de universiteit leerde, maar als hbo’er was het voor mij nieuw. De vraag ‘wat is kennis’ stond centraal en de cursus hielp me enorm om teksten kritischer te lezen en mijn eigen argumenten beter te onderbouwen.

Over deze eerste stappen in de wetenschap schreef ik een aantal blogs:

In de zomer was ik samen met mijn promotor Maaike Kleinsmann drie dagen op bezoek bij de Universiteit van Karlstad, waar Jasper van Kuijk, co-promotor woont en werkt. Hier besloten we onze strategie voor de theoretische verkenning aan te passen. We knipten hem in twee delen.

Deel 1: omdat mijn onderzoek zich eigenlijk in drie vakgebieden bevindt, is de literatuur die ik wil gebruiken ook versnipperd (en veel!). We gaan eerst een aantal goede werkdefinities maken en het fenomeen dat we bestuderen, overheidsdiensten, goed conceptualiseren vanuit die vakgebieden. Dat doe ik met dit onderzoeksraamwerk:

Onderzoeksraamwerk — Vanuit drie vakgebieden zoom ik in op ‘mijn’ fenomeen.

Deel 2: daarna gaan we vanuit die binnenste cirkel een goede zoekopdracht doen naar alles wat vóór mij al onderzocht is. Ik ga kijken naar verschillende bronnen:

casus onderzoek over het verbeteren van overheidsdiensten,
onderzoek óver de praktijken van ambtenaren die overheidsdiensten maken en leveren, en
zogenaamde ‘practitioner self-reports’, je weet wel, van die idioten uit de praktijk die een blog bijhouden over hun werk ;). Maar ook organisaties die eens een blog hebben gedeeld, een casus in hun jaarverslag, etc. Het zijn (nog) geen wetenschappelijke bronnen, we noemen het grijze literatuur, maar er staat wel waardevolle info in die ik er graag bij wel hebben.

Om dit allemaal te verzamelen ga ik samenwerken met master studenten. En met jullie natuurlijk, hoe?, dat horen jullie nog wel. Maar ho ho, dit is 2024 al, ik ben bezig met een terugblik.

Een officiële GO

In oktober had ik het 12-maanden-gesprek, zoals we dat in Delft noemen. Na het eerste jaar presenteer je wat de voortgang in het eerste jaar is en laat je de potentie van je onderzoek zien aan een commissie van de universiteit en een externe expert.

Het was een superleuk gesprek, met kritische vragen over het project en aan het eind een unaniem advies om verder te gaan ✅.

In november en december werkte ik aan het conceptuele kader over overheidsdiensten, en gaf ik een serie presentaties bij mijn werkgever: de Dienst Uitvoering Onderwijs. Ik mocht namelijk afgelopen jaar dit onderzoek doen vanuit DUO, en dat vond ik echt bijzonder 🧡.

Als adviseur dacht ik mee hoe DUO van uitvoerder naar dienstverlener kan groeien. Ik hielp bij een aantal concrete projecten zoals hoe we de controle op de uitwonenden beurs anders kunnen opzetten. En ik sloot het jaar af met een workshop over mijn onderzoek voor het bestuur en tactisch management. Ik gaf ook een super korte samenvatting op het medewerkersevenement die je hier kunt teruglezen: Uitvoerder én dienstverlener.

Open werken

Dan vind ik het nog leuk om iets te zeggen over het ‘open werken’ in dit onderzoek. Als je mijn blog al langer leest, dan weet je dat ik veel deel. Dat vind ik superleuk en het helpt me ook met nadenken.

Ik merkte afgelopen jaar dat de lijnen in de wetenschap veel langer zijn dan in de praktijk. Vaak zat ik te peinzen wat ik nu weer moest schrijven, want ja, je bent nu eenmaal weken en maanden met hetzelfde bezig. Daarnaast wil je ook niet teveel van je inzichten op je blog weggeven als ze nog in een wetenschappelijk artikel moeten. Maar ik wil ook geen gatekeeper zijn van interessante inzichten, want die hebben we juist nodig bij de overheid.

Ik vind het af en toe een lastig spanningsveld maar ik heb het nu zo opgebouwd:

Dit blog voor korte gedachtengangen en om iets eens wat meer uit te werken zodat ik daar aan jullie feedback op kan vragen. En natuurlijk komt het op de blog zodra ik iets kan delen dat af is.
De nieuwsbrief, waar ik nog makkelijker vragen kan stellen aan jullie, losse flarden deel en vooral over de voortgang communiceer.
Mijn tweede brein in Notion, waar delen van openbaar zijn en die ik via mijn nieuwsbrief deel. En waarvan delen ook lekker niet openbaar zijn omdat het nog niet af is, ik vrij kan denken en omdat het af en toe ook gewoon crap is wat er staat.

Het open werken vind ik moeilijker dan toen ik met bloggen begon. Dat komt omdat dit het moeilijkste project is wat ik tot nu toe deed en daarom spannend om tussenstappen die ook kunnen mislukken te delen. En omdat er veel meer mensen meelezen. Soms mis ik de tijd toen ik nog in een hoekje van het internet zat aan te klooien zonder dat iemand het merkte en er iets van vond.

Maar door het open werken leer ik ook veel van jullie. Ik kreeg afgelopen jaar meer dan ooit van jullie reacties hoe bepaalde dingen in jullie organisaties gaan, vragen die er leven en inzichten uit de praktijk én van andere wetenschappers (hallo, nieuw publiek). Dat is super handig voor mijn onderzoek, dus ik ga in 2024 door met deze aanpak ✅.

Hoe het verder gaat, ja, daar moet je mijn nieuwsbrief voor volgen of geduldig wachten tot er weer eens een blog online komt.

Een goed 2024!

Vorige week deelde ik mijn nieuwe grote plan: samen met overheidscollega’s uitzoeken hoe we diensten kunnen maken en uitvoeren die goed zijn voor mensen. Wat betekent dit voor hoe de overheid als organisatie ingericht is of zou moeten zijn?

In dit blog vertel ik over de reis tot nu toe. Het begon precies een jaar geleden, in januari 2022 en vroeg veel kopjes koffie, videobels, nadenken, lezen en gepeins. Veel van jullie hebben al geholpen. Deze reis maak ik graag transparant, voor de verantwoording en voor jullie interesse. Wie weet heeft een van jullie zelf wel onderzoeksplannen, dan heb ik hieronder wat tips voor je.

Ik blog over dit onderzoek: over de inhoud, de aanpak en het proces ‘achter de schermen’. Elke maand vat ik alles samen in mijn nieuwsbrief. Abonneer je en mis niks.

Een vaag idee

Ik had al langer een vaag idee om verder te gaan met de onderwerpen uit De begripvolle ambtenaar, een onderzoek dat ik in 2020 afrondde. Ik wilde uitzoeken hoe we als digitale overheid een begripvolle verbinding met burgers kunnen hebben. Het leverde een toffe serie op van collega’s die vertelden hoe moeilijk het is om goede diensten te maken voor burgers – heel interessant – maar een antwoord op die grote vraag had ik, vond ik zelf, nog niet.

Ik leerde in die twee jaar veel over mezelf. Ik hou van studeren. Ik vind het leuk om iets moeilijks te doen en een groot doel te hebben. Ik wil vrijheid en ruimte om creatief en verbindend te werken. En ik had de droom om toch nog, ooit eens, door te studeren, misschien zelfs wel te promoveren?

In de winter van 2020/2021 merkte ik steeds meer dat de klus die ik toen deed niet bij me paste. Ik liep met m’n ziel onder de arm, want wat moest ik dan doen?

Ik belde eigenlijk met Jasper van Kuijk voor iets anders, maar ineens flapte ik het er uit. “Ik heb trouwens al een tijdje een vaag idee voor een leuk onderzoek.” Ik vertelde er wat over. En Jasper zei: “Maar dit moet je bij ons komen doen, in Delft!”

Begin januari, een jaar geleden, spraken we af om een hele ochtend het vage idee te bespreken en te kijken of er iets in zat. En dat bleek zo. ✅

Industrieel ontwerpen op de TUDelft

Ik had toen al her en der eens een balletje opgegooid bij andere faculteiten in Nederland, meestal bij Bestuurskunde. Maar toen Jasper over Delft vertelde voelde dat heel vertrouwd.

Het combineren van service design (mijn vakgebied) en het openbaar bestuur (mijn context) is vaak twee verschillende talen spreken. Ik merkte het later in gesprekken dat ik andere woorden moest gebruiken bij andere gesprekspartners. Dat een pitch in bestuurlijke taal bij collega-ontwerpers doodviel en omgekeerd: dat een pitch met teveel design-mumbo-jumbo niet aansloeg bij een bestuurder.

Ik besloot de academische verantwoording van het onderzoek in Delft te organiseren, waar de taal mij vertrouwd is. Ik wil namelijk niet uitzoeken wát gebruiksgerichte dienstverlening is – daar is al een wereld over bekend – ik wil weten hóe we dit bij de overheid kunnen doen.

Vanuit Delft is Jasper van Kuijk mijn supervisor. Hij is assistent professor en onderzoekt hoe organisaties omgaan met gebruiksgericht ontwerp en innovatie in de praktijk. Sinds deze zomer is hij ook verbonden aan de Universiteit van Karlstad in Zweden. ✅

Samen zochten we een hoogleraar die past bij het vraagstuk en we kwamen vrijwel direct uit bij Maaike Kleinsmann. Zij is hoogleraar Design voor digitale transformatie in organisaties en mijn promotor. Daarnaast is ze afdelingshoofd van Design, Organisation and Strategy (DOS), de afdeling waar ik sinds 1 oktober werk. ✅

Hoe promoveren?

Ik las boeken over promoveren, deze hielpen me het meest:

Handboek buitenpromoveren van Floor Basten en Kerstin van Tichelen, met alle praktische stappen die je moet zetten voor, tijdens en na je promotie.
Promoveren als bijbaan van Meike Bokhorst e.a. met allemaal eerlijke verhalen over hoe het is om te promoveren. (Verschrikkelijk, you’ll love it!)
The craft of research van Wayne Booth e.a. over het doen van wetenschappelijk onderzoek.

In februari schreef ik een eerste opzet van het vage idee. Waarschuwing: het was nog steeds heel vaag. Ik stuurde hem rond naar wat mensen voor feedback. Dat kreeg ik, en hoe! ✅

In april besloot ik vervroegd te stoppen bij de Ombudsman. Vanaf mei tot aan de zomer gaf ik mezelf de kans om het plan te realiseren met als doel om ergens in 2022 te beginnen. Erop of eronder, en als het niet lukt, zoek ik een andere leuke baan.

Liters koffie en uren pitchen

Wanneer je zelf een idee bedenkt om op te promoveren, en niet klassiek op een promotie solliciteert, moet je zelf alles regelen. Ik had een paar zaken nodig:

validatie van mijn idee in mijn domein: hoe dachten bestuurders van organisaties over het onderzoeksidee?
participanten, een onderzoekscontext, plekken waar ik data kan verzamelen
een sponsor, want je moet het ook zelf betalen

Een van de eerste gesprekken was met een directeur van het CJIB die me helemaal doorzaagde over het plan en superveel tips gaf. Zij regelde dat ik een bestuurlijke pitch mocht geven bij de SVB. Dit combineerde ik met een middagje meelopen bij Novum. Later regelde mijn zusje die sinds kort bij het UWV werkt dat ik daar ook een bestuurlijke pitch mocht geven. Bij het UWV kreeg ik ook een kijkje achter de schermen van hun nieuwe dienstverleningsplannen. En ik sprak natuurlijk met mijn eigen directeuren bij DUO, die aanboden om het eerste jaar te faciliteren 🧡✅.

Ik sprak nog veel meer leuke collega’s bij de overheid. Met alle feedback paste ik steeds de opzet aan tot er zoveel aangepast moest worden en ik een tweede opzet schreef. Vorige week vatte ik dit samen in deze blog.

Pitch bij een groep ontwerpers bij IxDNL in Utrecht

Naast die inhoudelijke opzet, maakte ik een kostenoverzicht, een planning en een globale aanpak. Samen met de inhoudelijke pitch vroeg ik directeuren ook vast na te denken om op een later moment mee te doen met het onderzoek. (In volgende blogs deel ik meer over hoe je kunt samenwerken.)

1 oktober begon ik officieel. ✅

Ready set go

De eerste drie maanden waren lekker chaotisch. Ik leerde de TUDelft kennen, had een teamuitje (curlen met wetenschappers!) en begon met de eerste maandelijkse leuke gesprekken met Maaike en Jasper waarna ik echt niet elke keer dacht ‘holy shit, waar ben ik aan begonnen?’.

Ik deed een eerste cursus Kwalitatieve onderzoeksmethoden voor phd-kandidaten aan de Erasmus als voorbereiding op mijn eigen onderzoeksaanpak. Ik maakte een plan voor het eerste jaar onderzoek doen. En ik leerde mijn nieuwe team bij DUO kennen waar ik dit jaar meedraai.

Maar daar gaan de volgende blogs over, die binnenkort online komen.