Begin dit jaar zocht ik naar een manier om mijn fotografie in te zetten als researchmethode. Deze nieuwe methode noem ik foto-interviewen. In dit blog verken ik deze methode en beschrijf ik de oefeniteratie die ik op school met klasgenoten uitvoerde.
Een echt portret
Wanneer ik iemand fotografeer, probeer ik de ander op z’n gemak te stellen. Ik stel vragen, zoek naar de manier waarop hij vastgelegd wil worden en wat hij wil uitstralen. Ik observeer, kijk naar gezichtsuitdrukking en probeer iemand zo heel snel te leren kennen. Om een persoonlijke foto te maken. Een echt portret.
Zou ik deze manier van fotograferen ook kunnen inzetten om op zoek te gaan naar wat en wie een begripvolle ambtenaar is? Bij een foto moet je je laten zien. Je kunt je niet verschuilen achter mooie woorden. Het is per definitie persoonlijk en kwetsbaar. Ik probeerde het uit op mijn collega, Elian. Van hem maakte ik later een compilatie waar ik de foto’s met de audio uit het interview combineerde.
Foto-interviewen, het idee
Mag ik een foto van je maken als begripvolle ambtenaar? Met die vraag start ik de iteratie. Mijn collega mag daar natuurlijk van te voren al uitgebreid over nadenken. De setting van de fotoshoot: de participant aan de ene kant, ik met de camera in de hand er tegenover. De keuzes mag de participant maken. Licht of donker? Een schaduwenspel of genadeloos licht, of daar tussenin. Van voor, up close, in de lens, of juist niet in de lens, meer afstand, en dus een weidere lens. Niets is goed of fout, het zijn keuzes waarmee de participant uiting kan geven aan begripvol zijn. Hoe beelden we dit, samen, uit?
Het resultaat is een gesprek, vragen die over en weer gesteld worden, en natuurlijk het portret. De beelden schiet ik rechtstreeks in de laptop, waardoor de participant direct de terugkoppeling krijgt. We kunnen het beeld samen bewerken. Warmer of kouder maken. Kleuren aanpassen. Bijsnijden. Wanneer zegt de participant ‘ja, dit is ‘em?’ Deze reflectie in actie film ik met de webcam van de laptop. In het foto-interview combineer ik allerlei methodes: participerend onderzoek, interview, portretfotografie, film, reflectie-in-actie, cultural probe en de conversation piece.
Het portret kan namelijk op zijn beurt ingezet worden als conversation piece. De verzameling van meerdere portretten vormen samen een begripvolle galerij en mogelijk een visuele weergave van mijn zoektocht naar een begripvol kader bij ambtenaren.
Op 17 april oefende ik de methode met mijn klasgenoten in Rotterdam. Ik was vooral benieuwd naar mijn eigen rol. Hoe aanwezig ben ik in het foto-interview en hoeveel ruimte laat ik voor de participant? Welke rol neem ik aan om samen een beeld te maken?
‘Ik vind dit niet prettig’
De eerste die ik mocht vastleggen op beeld was Mark. Het overviel hem. Het foto-interview liep spaak en het lukte ons niet om samen een begripvol portret te maken.
Wat leerde ik:
- ik was nerveus en vergat te vragen om toestemming. Hij wilde me niet teleurstellen dus deed mee. Maar achteraf zei hij dat hij het liever niet had gedaan. Hij vind het niet fijn om gefotografeerd te worden. Leerpunt: meer tijd nemen om de participant duidelijk uit te leggen wat er gaat gebeuren. En de kans geven om ‘nee’ te zeggen.
- er keken 3 klasgenoten mee en een docent. Dat voelde niet veilig. Elk antwoord werd direct ‘beoordeeld’. Veiligheid tijdens het foto-interview is belangrijk. Fotograferen is intiem. Pottenkijkers zijn niet handig bij een kwetsbaar gesprek.
- normaal kijk ik samen met de participant naar de foto op de laptop, maar in dit geval sloot ik een groot scherm aan op mijn laptop. Het was voor ons beide heel confronterend om de foto zo groot te zien. Veiligheid again. Daar past een groot scherm niet bij. Ook kan ik meer doen om de confrontatie met het eigen beeld makkelijker te maken.
- Mark vond dat hij niet in scene kon zetten wat begripvol voor hem betekende. Dat moest een actie-foto zijn. Wat hem betreft konden we geen beeld maken samen. Het lukte me niet om het foto-interview goed op gang te krijgen. Meer rust, meer reflectie in actie, en samen nadenken over het onderwerp.
‘Als je eenmaal een idee hebt, dan is het leuk’
De lessen van Mark nam ik mee naar het foto-interview met Britt na de lunch. Ik had meer tijd, Britt had het bij Mark al gezien dus ze wist wat ze kon verwachten en ik legde rustig uit wat het idee was. Er waren geen anderen bij en we zaten op een rustige plek.Van te voren introduceerde ik een oefening. De laptop schoof ik aan de kant en ik vroeg eerst een woordspin te maken van ‘wat begrip is voor je’.
Britt bedacht redelijk snel een concept. “Het begint altijd met afstand,” vertelde ze. “En door begripvol te zijn, probeer ik die te verkleinen.” Ze ging tegenover me aan de lange tafel zitten. Voor de tweede foto kwam ze dichterbij. En voor de laatste foto zaten we naast elkaar.
Pas bij de tweede foto kon ze haar eigen foto’s bekijken. Ik schoof de laptop langzaam steeds iets meer in haar gezichtsveld. De confrontatie was daardoor subtieler dan bij Mark. Toen we samen door de foto’s scrolden, paste ik de witbalans aan naar het licht. “Dat koude past juist wel bij die eerste foto. Wanneer ik dichterbij kom, mag het dan warmer zijn.” Uiteindelijk veranderden we het koud-warm door uit de eerste foto’s de kleur uit de foto te halen en langzaam terug te laten komen.
Wat leerde ik van Britt:
- tijd nemen van te voren en de opdracht helder uitleggen, is fijn. Doordat we van te voren een gesprek hadden over begrip kon Britt haar gedachte beter ordenen en vertalen naar een visueel beeld. Doordat ik rust had, kon ik echt luisteren en wedervragen stellen tijdens het foto-interview om te verkennen hoe zij begrip beleeft.
- iedereen reageert anders op de camera en de confrontatie met je eigen beeld. Hier kan ik tijdens het fot0-interview mee spelen. Dit moet ik aanvoelen tijdens het foto-interview en wil ik gaan oefenen de komende tijd.
- bij Britt waren de foto’s en de bewerking echt een samenspel. Zij bedacht het concept en ik bedacht visuele keuzes waarbij zij de knoop mocht doorhakken. Samen maakten we een beeld waar zij na afloop akkoord op gaf. Het is mijn rol als fotograaf om creatieve visuele keuzes aan te bieden die passen bij het concept van begrip dat de participant bedenkt.